Αρχική > themataΘέματα>
• Βασκανία !

Τι είναι η βασκανία ή το κακό μάτι;

Το ξεμάτιασμα είναι αποτελεσματικό; Ματιάζονται περισσότερο τα μωρά; Είναι πρόληψη ή πραγματικότητα;

Η βασκανία είναι μια κατάσταση που ο ματιασμένος μοιάζει με άρρωστος, μέχρι να του συμβεί και σοβαρό ατύχημα.

Όσο αθώος είναι κάποιος θεωρείται πως ματιάζεται ευκολότερα, γι αυτό τον λόγο πιστεύεται πως τα μωρά ματιάζονται αφού δεν μπορούν να αντιδράσουν.

Η περιοχή της Μεσογείου μέχρι την Κεντροευρώπη πιστεύει στη βασκανία.

Στην βασκανία πίστευαν οι αρχαίοι λαοί, όπως οι Χαλδαίοι, οι Αιγύπτιοι, οι Εβραίοι, οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι.

Στα θρησκευτικά βιβλία των Εβραίων όπως το Τολμούδ αλλά και στους μουσουλμάνους στο Κοράνι αναφέρεται το ζήτημα της βασκανίας.

Στην ορθόδοξη Χριστιανική εκκλησία η βασκανία είναι αποδεκτή ως πρόβλημα οι πατέρες της εκκλησίας δεν αρνούνται τη βασκανία, την αποδίδουν όμως σε επέμβαση του πονηρού πνεύματος και τη θεωρούν έργο του διαβόλου.

Εκκλησιαστικοί συγγραφείς ταυτίζουν τη βασκανία με το φθόνο, θεωρούν δε τη βασκανία κακή για τους άλλους αλλά και για το εαυτό αυτού που την προκαλεί.

Και μάλιστα υπάρχει η ευχή του Μεγάλου Βασιλείου και του Ιωάννη του Χρυσοστόμου την οποία διαβάζει ο ιερέας στον ματιασμένο για να απαλλαχτεί από το κακό μάτι.

Στην περιοχή του Αιγαίου,

Καθώς και σε άλλες περιοχές όπου δεν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι με μάτια ανοικτού χρώματος, θεωρείται ότι τα ανοιχτόχρωμα μάτια μπορούν να “ματιάσουν” ευκολότερα.

Αυτή η πεποίθηση ίσως έχει τις ρίζες της στο γεγονός ότι, άνθρωποι από κοινωνίες όπου δεν ήταν διαδεδομένη η πίστη στη βασκανία (όπως π.χ. από την Βόρεια Ευρώπη), πιθανόν να μην τηρούσαν κάποια τοπικά έθιμα όπως το να μην κοιτά κανείς έντονα στα μάτια αγνώστους.

Έτσι λοιπόν στην Ελλάδα και στην Τουρκία, τα φυλαχτά που έχουν την ικανότητα να προστατεύουν από το μάτι, έχουν την μορφή μπλε ματιών.

Πιστεύετε ότι άτομα ηθικά, με υγιή ψυχική και πνευματική κατάσταση, που ζούνε έντιμα και σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους, δύσκολα ματιάζονται.

Βέβαια, ανέκαθεν πιστεύονταν ότι τα άτομα που μπορούσαν να ματιάσουν παρουσίαζαν κάποια συγκεκριμένα εξωτερικά χαρακτηριστικά π.χ. το πράσινο χρώμα των ματιών και γενικότερα τα ανοιχτόχρωμα μάτια, τα μικρά μάτια ή τα σμιχτά φρύδια, ενώ θεωρούνταν ότι οι σαββατογεννημένοι δεν ματιάζονται.

Στην Ελλάδα και ανάλογα με την περιοχή το μάτι θα το συναντήσουμε με διάφορες ονομασίες.

Το βάσκαμα ή κακό μάτι στην Θεσσαλία το συναντάμε ως αρμένιασμα, στα Δωδεκάνησα ως ματικό, στην Κρήτη ως λάβωμα,φιαρμός ή θιάρισμα και στη Μάνη ως αποσκασμός.

Το να κρεμάνε σκόρδο στην είσοδο του σπιτιού ή του καταστήματος έχει παραμείνει από τα αρχαία χρόνια.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι μερικές αντιβασκανικές για τότε χειρονομίες μεταφέρθηκαν και χρησιμοποιούνται σήμερα ως υβριστικές π.χ. το φασκέλωμα ή η σχετική παραστατική χειρονομία του φαλλού.

Υπήρχαν και τότε όπως και σήμερα τρόποι και μέσα διαγνώσεως της βασκανίας όπως το κοίταγμα του λαδιού της καντήλας.

Χαρακτηριστικό είναι ότι οι τρόποι αυτοί μαθαίνονται από συγκεκριμένα άτομα και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά με συγκεκριμένους τρόπους για να μην χάσουν την δύναμή τους. Π.χ. πηγαίνει από άντρα σε γυναίκα εναλλάξ, ή από γιαγιά σε εγγόνι

Παραθέτουμε μια ευχή για μωρά, όπως την δίνει ο ιερέας.

Όταν τα παιδιά τα μικρά συμβεί να πάθουν εκ βασκανίας, θα παίρνετε ολίγο βαμβάκι, θα το βουτάτε εις το κανδήλι πού έχετε εις τας εικόνας, θα αλείφετε το παιδί εις το μέτωπον και το πρόσωπον σταυροειδώς και θα λέγετε τα εξής τροπάρια:

Σταυρός ο φύλαξ πάσης της Οικουμένης,

Σταυρός η ώραιότης της Εκκλησίας,

Σταυρός βασιλέων το κραταίωμα,

Σταυρός πιστών το στήριγμα,

Σταυρός Αγγέλων η δόξα και των δαιμόνων το τραύμα.

Εξηγόρασας ημάς εκ της κατάρας του νόμου τω Σταυρώ προσηλωθείς και τη λόγχη κεντηθείς την αθανασίαν επήγασας ημίν Σωτήρ ημών Δόξα Σοι.

Ημπορείτε και με ένα Σταυρό μικρό να τα σταυρώνετε και να λέγετε τα ανωτέρω τροπάρια. Όταν υπάρχει Ιερεύς να τα σταυρώνη εκείνος και να λέγη την εύχήν της βασκανίας.

Μετά πατρικής αγάπης και ευχών εγκαρδίων ο πνευματικός σας

Πατήρ Αρχιμανδρίτης Φιλόθεος Ζερβάκος