Αρχική > themataΘέματα>
• Αιθέρας !

Τι ήταν ο αιθέρας;

Ο αιθέρας για τους αρχαίους Έλληνες  συμβόλιζε το πάνω μέρος της ατμόσφαιρας, που αποτελεί το πιο καθαρό μέρος του αέρα.

Ο αιθέρας ονομάστηκε από τους μεταγενέστερους πέμπτη ουσία και από αυτόν τον όρο πλάστηκε ο όρος πεμπτουσία.

Αιθέρας είναι η λαμπρότητα και η ακτινοβολία. Οι αρχαίοι φιλόσοφοι θεωρούσαν τον αιθέρα το ανώτερο τμήμα του ουρανού που φωτίζεται από το φως του ήλιου και των αστεριών και γενικά τον αέρα.

Ο Αναξιμένης πίστευε πως ο αιθέρας είναι αραιωμένος αέρας.

Ο Ξενοφάνης πίστευε ότι ο αιθέρας περιβάλλει τη Γη και εκτείνεται στο άπειρο. Ο Εμπεδοκλής τον θεωρούσε ως ένα από τα τέσσερα στοιχεία (πυρ, γη, ύδωρ, αιθέρας.) από τα οποία σχηματίζεται ο κόσμος.

Ο Αναξαγόρας θεωρούσε ως αιθέρα τη μάζα που ξεχώρισε από το αρχικό μείγμα λόγω της κινητικής ώθησης που έδωσε ο Νους και τον τοποθέτησε στην περιφέρεια του περιστρεφόμενου κόσμου.

Περιλαμβάνει τον θερμό, τον λαμπρό, τον αραιό και τον ξηρό αιθέρα και από τη συμπύκνωσή του παράγονται τα ουράνια σώματα και ο ήλιος.

Κατά τον Αριστοτέλη ο αιθέρας του Αναξαγόρα δεν είναι παρά το πυρ, ένα κοσμολογικό στοιχείο τελείως διαφορετικό από τα τέσσερα στοιχεία (πυρ, γη, ύδωρ, αήρ), ένα πέμπτο δηλαδή στοιχείο.

Η λέξη «αιθέρας» πρωτοεμφανίζεται στην «Ιλιάδα» του Ομήρου για να δηλώσει,

Όπως φαίνεται, το ανώτερο φωτεινό μέρος του ουρανού (το ανώτερο στρώμα του αέρα)· λίγο αργότερα τη συναντάμε επίσης στη «Θεογονία» του Ησίοδου καθώς και στις ορφικές κοσμογονικές δοξασίες και αφηγήσεις.

Έτσι, σύμφωνα με την απλοϊκή μυθολογική αντίληψη της ησιόδειας κοσμογονίας, ο Αιθέρας και η Ημέρα γεννιούνται από τη Νύχτα και το Έρεβος, ενώ στην ορφική παράδοση ο Αιθέρας γεννιέται από τον Χρόνο.

Σύμφωνα άλλωστε με τη λαϊκή δοξασία ­ που τη συναντούμε τόσο στους ορφικούς όσο, αργότερα, και στους φυσικούς φιλοσόφους της Ιωνίας ­ η ψυχή είναι τμήμα του ουράνιου, θείου αιθέρα, με τον οποίο θα ξαναενωθεί μετά τον σωματικό θάνατο.

Κατά τον Ηράκλειτο η ψυχή είναι φτιαγμένη από πύρινο αιθέρα, που ως κομμάτι του κοσμικού αιθέρα (της ηρακλείτειας κοσμικής φωτιάς) μετέχει στο συμπαντικό γίγνεσθαι και στη θεϊκή ουσία.

Ο Ch. Huygens χρησιμοποίησε, τον 17ο αιώνα, την ιδέα του αιθέρα για να εξηγήσει τη διάδοση του φωτός· θεωρώντας ότι το φως διαδίδεται υπό μορφή κυμάτων, όπως και ο ήχος, ο Ολλανδός φυσικός δέχθηκε την ύπαρξη ενός αραιού, αβαρούς ρευστού, που γεμίζει όλους τους χώρους ­ επομένως και τον χώρο ανάμεσα στα άτομα και στα μόρια όλων των σωμάτων ­ και αποτελεί το μηχανικό μέσο της κυματικής κίνησης.

Ωστόσο, όσες προσπάθειες και αν έγιναν, η παρουσία του αιθέρα δεν μπόρεσε να ανιχνευθεί πειραματικά.

Παρ’ όλα αυτά η έννοια του αιθέρα συνέχισε να απασχολεί τη σύγχρονη Φυσική ακόμη και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’60.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα αλλά και αναφορές στους λόγους αυτής της μεγάλης εμμονής στην ιδέα του αιθέρα μπορεί να βρει κανείς σε ειδικά βιβλία Φυσικής και Επιστημολογίας.

Ο Β. Russell έλεγε για τον αιθέρα «Μερικοί υποστηρίζουν ότι τα φωτεινά κύματα ­ όπως και τα σωματίδια ­ είναι απλώς διαταράξεις του αιθέρα».

Όπως άλλωστε αναφέρει ο νομπελίστας Max Born (1969), και ο ίδιος ο Einstein είχε προτείνει τη χρησιμοποίηση της λέξης «αιθέρας» για την ονομασία του «κενού χώρου» και των υποτιθέμενων, αινιγματικών «φυσικών πεδίων», που τον διαπερνούν.

Ο Max Born συμφωνεί, μάλιστα, ότι μια τέτοια χρησιμοποίηση της λέξης θα ήταν πολύ βολική.